کشکول شیخ بهایی.دفتر سوم
«إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا» سورة مبارکه احزاب/ آیه 33.
خداوند می‌خواهد پلیدی و گناه را، فقط از شما اهل بیت دور کند و کاملاً شما را پاک سازد.
آیات 28 تا 34 سوره مبارکه احزاب، همگی خطاب به همسران پیامبر(9) است و در لابلای این آیات، سوره احزاب/ آیة 33 آیة تطهیر با مضمون و لحنی متفاوت با سایر آیات نازل شده است. از جمله این تفاوتها تغییر ضمیرهاست. در آیات قبل از آیه تطهیر، 25 ضمیر و فعل آمده که همگی مونث است و بعد از آیة تطهیر نیز دو ضمیر و فعل وجود دارد که آنهم مونث است. ولی تمام ضمیرها و فعلهای آیه تطهیر که در وسط این 27 ضمیر و فعل مونث قرار گرفته، مذکر می‌باشد و یا ضمیری است که هم به مونث و هم به مذکر برمی‌گردد و خلاصه اینکه ضمایر مخصوص مونث نیست. از آنجا که قرآن کریم در اوج فصاحت و بلاغت است و حروفچینی و چینش کلمات و جملات آن در نهایت صلابت و دقت ادبی است. آیا این مساله یک تصادف است یا فلسفه خاصی دارد.
بی‌شک تصادف نیست و علّت خاصی دارد که نباید از کنار آن به آسانی گذشت.
اگر منظور از آیه تطهیر هم، چون دیگر آیات قبل و بعدش، همسران پیامبر بود، چرا خطاب آیه عوض شد و ضمیرهای مخصوص مونث بکار برده نشد؟
بنظر می رسد مضمون و محتوای آیه و تغییر ضمیرها و فعلهای آن، دلالت دارد که منظور این آیه همسران پیامبر نمی‌باشد. و ما برآنیم این معنا را تحقیق نماییم.
1- «انمّا» کلمه‌ای است که برای حصر و انحصار بکار می‌رود و معنای فارسی آن «فقط» می‌باشد.
وجود «انّما» در این آیه می‌رساند که مطلبی در آیه وجود دارد که اختصاص به افراد خاصی دارد و برای همه مسلمانان نیست. چون معنی ندارد برای چیزی که عموم مسلمانان را شامل می‌گردد از این کلمه استفاده شود. آن مطلبی که مورد حصر و انحصار قرار گرفته طهارت از رجس و پلیدی است و «پلیدی» که در این آیه از آن سخن گفته شده نه از همه ، بلکه از ایشان که در مخاطب واقع شده اند برطرف شده است. بعلاوه اینکه آن «پلیدی» هم پلیدی خاصی است که از افراد خاصی برطرف شده و تنها آنها تطهیر گردیده‌اند.
2- «یرید الله» خداوند اراده می‌کند.
منظور از اراده خداوند در این آیه چیست؟ آیا مراد اراده تشریعی است یا اراده تکوینی.
برای پاسخ به این پرسش لازم است ابتدا اراده تشریعی و تکوینی را بشناسیم.
اراده تشریعی: به معنای فرمان و دستورات الهی و جعل قانون و به عبارتی همان واجبات و محرمات است.
اراده تکوینی: به معنای آفرینش و خلقت است بعبارتی همان ارادة آفرینش و خلقت چیزی است. همانی که خداوند در قرآن کریم می‌فرماید:
«إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَیْئًا أَنْ یَقُولَ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ» (سوره یس آیه 82)
فرمان او چنین است که هرگاه چیزی را اراده کند، تنها به آن می‌گوید: «موجود باش» آن چیز بی‌درنگ موجود می‌شود.
خداوند بقدری قدرت دارد که اگر اراده‌اش به این تعلق بگیرد که همانند این عالم هستی ساخته شود و بوجود آید کافی است فرمان دهد، فوراً ایجاد خواهد شد.
منظور از ارادة الهی در آیه تطهیر، اراده تشریعی نیست که خداوند از اهلالبیت خواسته است که پاک و طاهر باشند و از پلیدی و ناپاکی دوری گزینند. چون دستور به پاکی و تقوا مخصوص اهلالبیت نیست، بلکه این دستور عمومی است و شامل همه مسلمانان می‌شود، در حالی که وجود «انّما» در ابتدای آیه اقتضا می‌کند مطلب جدیدی به «اهلالبیت» اختصاص داده شود که شامل همه مسلمانان نمی‌گردد.
پس منظور ارادة تکوینی است و خداوند متعال با ارادة تکوینیه خویش موهبتی به «اهلالبیت» عنایت کرده و ایشان را واجد صفتی بنام «عصمت» کرده که هرگونه پلیدی و ناپاکی را از آنها دور می‌کند و لذا همواره پاک و منزه از هر خطا و گناهی خواهند بود.
3- «الرجس»
رجس به معنای پلیدی است و هم بر پلیدیهای ظاهری و هم بر پلیدیهای معنوی اطلاق می‌شود.[1]
از آنجا که کلمه «الرجس» بصورت مطلق در آیه شریفه آمده و بدون قید و شرط می‌باشد اطلاق دارد و هر دو نوع و هر دو معنای رجس را شامل می‌شود و هم پلیدیهای ظاهری و هم پلیدیهای معنوی را در برمی‌گیرد.
